Xhamia e Isa Begut në Mitrovicë është një ndër xhamitë më të vjetra dhe më të rëndësishme në Kosovë, duke bartur një vlerë të madhe historike, kulturore dhe fetare për qytetin e Mitrovicës. Ajo është e lidhur me një pjesë të rëndësishme të historisë së Ballkanit dhe ndikimin e perandorisë osmane në këto troje. Kjo Xhami, e njohur gjithashtu si Xhamia e Madhe e Mitrovicës është një simbol i trashëgimisë së pasur islame dhe një dëshmi e arkitekturës osmane që ka mbijetuar ndër shekuj.
Xhamia e Isa Begut është ndërtuar në fund të shekullit XV ose fillim të shekullit XVI, gjatë periudhës së sundimit të Perandorisë Osmane. Emri i saj vjen nga Isa Beu, një figurë e rëndësishme historike dhe themeluesi i saj. Isa Beu ishte një njëri i njohur për bamirësinë e tij dhe për rolin e tij në ndërtimin e shumë veprave të mëdha infrastrukturore, përfshirë edhe Xhaminë që mban emrin e tij.
Isa Beu, me origjinë nga familja e njohur Ballaban Pasha, ishte një prej guvernatorëve të parë të Sanxhakut të Shkupit. Në këtë kohë, osmanët po forconin kontrollin e tyre mbi Ballkanin dhe ndërtimi i Xhamive dhe institucioneve të tjera fetare ishte një përpjekje e tyre për të përhapur fenë islame. Xhamia e Isa Begut është një shembull i arkitekturës klasike osmane. Struktura e saj është ndërtuar me tulla dhe gurë, me një minare që ngrihet mbi qytet. Kjo minare e hollë dhe e gjatë, është një tipar karakteristik i Xhamive osmane dhe shërben si pikë referimi për qytetarët e Mitrovicës.Pjesa kryesore e ndërtesës përbëhet nga salla e lutjeve, një hapsirë e madhe e ndriçuar, e cila mban disa elemente arkitektonike të periudhës osmane, si kupola të vogla që simbolizojnë qiellin dhe përkushtimin ndaj Zotit. Ditaret e mëdha lejojnë dritën natyrore të depertojnë brenda
Hyrja në xhami është e zbukuruar me një portik të madh dhe të dekoruar, duke mirëpritur besimtarët dhe vizitorët. Detajet dekorative janë të kufizuara, qilimat e shtruar brenda krijojnë një atmosferë të ngrohtë dhe mikpritëse për lutjet e përditshme të besimtarëve.
Përveç vlerës së saj arkitekturore, Xhamia e Isa Begut ka një rëndësi të madhe historike dhe kulturore për Mitrovicën dhe Kosovën. Ajo ka qenë qendra e komunitetit mysliman të qytetit për shekuj me radhë, duke ofruar një vend për adhurim, por edhe për mbledhje shoqërore dhe kulturore.
Gjatë shekujve të fundit xhamia ka kaluar nëpër kohëra të vështira, veçanërisht gjatë komfliktit në Ballkan dhe tensioneve politike të shekullit XX. Megjithatë, ajo ka mbijetuar dhe vazhdon të qëndojë si një simbol i qëndrueshmërisë së komunitetit mysliman të Mitrovicës.
Xhamia e Isa Begut, përveç se është një vend adhurimi, është një hapsirë e rëndësishme artistike dhe kulturore. Detajet e saj arkitektonike janë dëshmi e mjeshtërisë së ndërtuesve osmanë që e bën xhaminë të dallueshme nga ndërtesat e tjera fetare. Gjithashtu, xhamia ka një vend ku zhvillohen aktivitete kulturore, si p.sh. Festivale fetare, mësime fetare.
Xhamia e Isa Begut në Mitrovicë ka kaluar nëpër disa faza të restaurimit përgjatë historisë së saj, si një monument i trashëgimisë kulturore dhe fetare të qytetit. Restaurimet e kryera mbi këtë xhami kanë pasur për qëllim ruajtjen e strukturës së saj dhe sigurimin që ajo të vazhdoj të shërbej si vend adhurimi.
Restaurimet e Hershme (shekulli XIX) Për shkak të kohës së ndërtimit, Xhamia e Isa Begut ka pësuar dëmtime nga faktorë natyrorë dhe luftëra të ndryshme. Një nga restaurimet e më të hershme të dokumentuara ndodhi ndodhi në shekullin XIX, gjatë sundimit të vonë osman. Periudha osmane njihej për restaurimet e vazhdueshme të monumenteve fetare. Restaurimet gjatë periudhës së Jugosllavisë.
Foto: Valon Hakaj
Restaurimet gjatë periudhës së Jugosllavisë, Xhamia e Isa Begut ishte objekt i restaurime të tjera, sidomos pas Luftës së Dytë Botërore. Pushtimi nazist dhe luftimet në Ballkan kishin dëmtuar disa ndërtesa historike duke përfshirë edhe xhaminë. Autoritetet lokale edhe bashkësia islame punuan për t’a restauruar atë në përputhje me standardet historike. Ky restaurim përfshiu riparimin e strukturës kryesore veçanërisht të kupolës dhe minares, të cilat kishin pësuar dëmtime.
Në këtë periudhë, ndërhyrjet restauruese ishin të kufizuara për të mos ndryshuar karakterin origjinal të xhamisë. Arkitektët jugosllavë bashkëpunuan me ekspertë të trashëgimisë kulturore për të siguruar që restaurimi të ruante stilin origjinal osman.
Restaurimi pas konflikteve të viteve 1990
Një nga përiudhat më të rënda për Xhaminë e Isa Begut erdhi gjatë konflikteve të viteve 1990 dhe Luftës së Kosovës (1998-1999). Gjatë kësaj periudhe, shumë ndërtesa fetare dhe kulturore në Kosovë pësuan dëmtime ose u shkatërruan plotësisht, si pasoj e sulmeve ushtarake dhe akteve të dhunës etnike. Edhe pse Xhamia e Isa Begut nuk u shkatërrua plotësisht, ajo pësojë dëmtime të rënda si pasojë e bumbardimeve dhe trazirave që përfshinë rajonin.
Pas përfundimit të Luftës dhe ndërhyrjeve ndërkombëtare në Kosovë, u bë një përpjekje për të restauruar monumentet fetare dhe kulturore të vendit. Xhamia e Isa Begut u përfshi në këto përpjekje, duke iu nënshtruat një procesi të plotë restaurimi që filloj në vitin 2000. Ky restaurim u krye me ndihmën e organizatave ndërkombëtare, institucioneve të trashëgimisë kulturore dhe Bashkësisë Islame të Kosovës.
Restaurimi i vitit 2011
Një nga ndërhyrjet më të rëndësishme restauruese ndodhi në vitin 2011, kur xhamia e Isa Begut iu nenshtrua një projekti të gjërë restaurimi. Kjo iniciativë u ndërmorë për të rregulluar dëmtimet strukturore të mbetura nga periudha e luftës.
Në 2011, në xhami është bërë një restaurim i detajuar, duke përfshirë minarën, kupolën e xhamisë, pjesën e brendshme dhe pjesën dekorative. Ky restaurim u mbështet nga Bashkësia Islame e Kosovës dhe Agjencia Turke për Bashkëpunim dhe Koordimin (TIKA).
Vizitorët mund të admirojnë bukurinë e saj arkitekturore, nga kupola e deri tek detajet që fillojnë që në hyrje të Xhamisë, si dhe të përjetojnë paqen në sallen e lutjeve, e cila është e ndriçuar nga dritaret e mëdha.
Pas një udhëtimi nëpër histori, mos e humbisni mundësinë për të përjetuar një pjesë të gjallë të saj. Xhamia e Isa Begut ju fton të eksploroni këtë vend të veçantë dhe të ndjeni qetësinë shpirtërore që mbizotëron mes mureve të saj shekullore.
Linku Google Maps: https://maps.app.goo.gl/Jiom1B1JuNn8SiXZA
English 
Albanian